Паян, пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ҫынсен ыйтӑвӗсене «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче тӳрӗ эфирта хуравланӑ. Республикӑра пурӑнакансемпе ҫакӑн пек мелпе Олег Алексеевич паян пуҫласа калаҫу йӗркеленӗ.
Олег Николаев ҫынсен ыйтӑвӗсене пӗр сехет хушши уҫӑмлатнӑ. Ыйтусем уйрӑм ҫынсемпе те, влаҫ органӗсен ӗҫӗпе ҫыхӑннисем те пулнӑ. Йӑлари хытӑ каяш, наци чӗлхисем, регионта шалу пӗчӗк, Китай инвестицийӗсен ыйтӑвне те хускатнӑ.
«Тӳрӗ лини пирки» пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пӗлтернӗ. Унтанпа тӗнче тетелӗнчисем 1300-е яхӑн комментари хӑварнӑ.
Олег Николаев халӑх ушкӑнӗнче «тӳрӗ лини» йӗркелесе ҫынсен ыйтӑвӗсене малашне те хуравлама палӑртнине пӗлтернӗ.
«Вятка» ҫулӑн Кӳкеҫрен Ҫӗнӗ Шупашкара каякан пайӗ ванса пӗтнӗ. Кун пирки «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Кугеси/ Общественный совет пос. Кугеси» (чӑв. Кӳкеҫ/Халӑх канашӗ) ушкӑнра пӗлтернӗ.
«Автомашинӑна юратакан юлташсем, ҫулсем халӗ питӗ начар. Ҫӗнӗ Шупашкара «Вяткӑпа» кайнӑ чухне Ирбис заправка патӗнче асӑрханӑр. Ун патне ҫитиччен пысӑк кӳлленчӗк (ҫул варринче таран шӑтӑк) пур. Кайран кӗпер хыҫҫӑн каллех тарӑн шӑтӑк, ҫул варринче те ҫавӑн пек путӑк. Ҫӗнӗ Шупашкара кӗрес умӗн, «Ҫӗнӗ Шупашкар» текен паллӑ тӗлӗнчерехре, ҫулӑн сылтӑм тата варринчи пайӗнче тата тепӗр шӑтӑк», — асӑрхаттарнӑ Дмитрий Чекленеров ятлӑ ҫын.
Ку поста вуланисенчен пӗри Кӳкеҫри Совет урамне хурланӑ. Александр Анисимов ҫырнӑ тӑрӑх, район центрӗнчи ҫав ҫула юсанӑранпа ҫулталӑк ҫурӑ ҫеҫ, анчах асфальт ҫурхи шывпа юхать.
Google Translate сервиса ҫӗнӗ пилӗк чӗлхе хушнӑ. Вӗсен хушшинче тутар чӗлхи те пур. Ҫапла май вӗсен куҫару сервисӗ 108 чӗлхе пӗлме пуҫланӑ.
Тутар чӗлхисӗр пуҫне ҫӗннисен йышне руанда, ори (е оди), туркмен тата уйкур чӗлхисем кӗнӗ. Ixbt.com пӗлтернӗ тӑрӑх ку чӗлхесемпе пурӗ 75 млн ҫын калаҫать. Тутарпа уйкур тата руанда чӗлхисем валли Гугл ӑстисем виртуаллӑ клавиатура та ӑсталанӑ.
Сӑмах май, тутарларан куҫарма Яндекс.Тӑлмач 2015 ҫултах вӗренсе ҫитнӗ. 2018 ҫулта Швейцарире пурӑнакан тутарсемпе тӗл пулнӑ хыҫҫӑн Рустам Минниханов Тутарстанри ҫыхӑну министерствине тутар чӗлхине Google Translate куҫару сервисне хушма май тупма хушнӑччӗ, кун пирки хыпар тухнӑччӗ. Халь вара ку ӗҫ пурнӑҫланнӑ теме май пур.
Чӑваш чӗлхине тӗнче тетелӗн уҫлӑхне кӑларас тӗлӗшпе «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» ӗҫлет. Вӗсем тӑрӑшнипе нумай пулмасть Яндекс чӑвашларан куҫарма вӗренсе ҫитрӗ. «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» чӑваш чӗлхине Google сервисне те ҫитерес шухӑшлӑ — хальхи вӑхӑтра вӗсем чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен мӑшӑрӗсене пухаҫҫӗ. Нумай пулмасть вӗсен йышӗ 300 пин урлӑ каҫрӗ.
Алексей Московскийӗн «Ялти пӗрремӗш каччӑ» юрӑн клипне — ӑна ку вӑхӑта ҫити темиҫе теҫетке пин хут пӑхма ӗлкӗрнӗ — мӗнле ӳкерни ҫинчен «ПроГород» кӑларӑм каласа панӑ. Клип хӑй те нумаях пулмасть ҫеҫ, нарӑсӑн 13-мӗшӗнче, Youtube-ра вырнаҫӑннӑ.
Александр Яшков блогер каласа панӑ тӑрӑх, хутшӑнакансенчен нумайӑшӗ, вӗсем хушшинче вырӑнти ҫынсем те, клипра тӳлевсӗр ӳкерӗннӗ. «Пурте тӳлевсӗр вылянӑ: трактористсем, ялти ҫынсем, чӑхсем те, хурсем те», — тенӗ Богатырь ятпа ытларах паллӑ блогер.
Клип ӑнӑҫлӑ пулса тухнин сӑлтавӗ пӗтӗм команда килӗшӳллӗ ӗҫленипе ҫыхӑннӑ. «Куракансем пирӗн ӗҫе хаклани, тав тунине илтни, ҫав шутра яланхи хейтерсенчен те, савӑнтарать», — хӑй шухӑшне пӗлтернӗ командӑри тепӗр ҫын Евгений Григорьев.
Инстаграмра Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаевӑн суя страницине @oleg_nikolaev_chuvashia аккаунтпа йӗркеленӗ. ЧР Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл аккаунта уҫма Олег Николаев та, унпа пӗрле ӗҫлекенсем те никама та ыйтман. Апла пулсан ҫав страницӑри хыпарсене тӗрӗс тесе йышӑнма тӑхтамалла.
Инстаграмра хӑйӗн ячӗпе страница йӗркеленине Олег Николаев ҫынсене тӗнче тетелӗнчи тӗрлӗ ушкӑнсенче хыпарсем кирлӗ евӗр йышӑннӑ. Ҫавна май Инстаграмра хӑйӗн страницине @oanikolaev1969 уҫнӑ. Ҫывӑх вӑхӑтра ӑна тӗрлӗ хыпарпа пуянлатма тытӑнӗҫ.
Хальлӗхе Олег Николаевӑн официаллӑ страницисем «Контактра» тата Фейсбукра пур. Вӗсенче ҫӗнӗ хыпарсемпе вӑл паллаштарсах тӑрать.
Чӑваш чӗлхине Яндекса.Тӑлмача кӗртес ӗҫ мӗнле пулса пыни пирки Яндекс Хабрхабр халӑх тетелӗнче каласа панӑ. Куҫару пахалӑхне хальхи шая ҫитерес тесе вӗсем пирӗн чӑваш чӗлхи лабораторийӗ тивӗҫтернӗ 250 пин чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен мӑшӑрӗпе ҫеҫ усӑ курман, пахалӑха лайӑхлатас ӗҫре ытти чылай меслет те кирлӗ пулнӑ.
Чӑвашла-вырӑсла куҫару мӑшӑрӗ валли Яндекс нейротетел системи ҫинче тӗпленекен хӑйсен системипе усӑ курнӑ. Анчах даннӑйсен йышӗ пӗчӗк пулнине кура (лайӑх пахалӑх валли 1 миллиона яхӑн мӑшӑр кирлӗ) вӗсем ҫавӑн пекех пирӗн чӑваш чӗлхин тӑван ҫыхӑнӑвӗсемпе — азербайджан, пушкӑрт, тутар, казах, киргиз, турккӑ тата узбек чӗлхисенчи тӗслӗхсемпе — усӑ курнӑ. Ҫавӑн пекех каялла куҫармалли меслетпе те усӑ курнӑ: вырӑс тексчӗсен пысӑк та паха калӑпӑшне чӑвашла куҫарнӑ, ҫапла майпа вӗсем синтезлӑ мӑшӑрсем йӗркелеме пултарнӑ. Ҫав вӑхӑтрах ятарлӑ меслетпе усӑ курса вӗсем йӑнӑш куҫарнӑ даннӑйсен ытларах пайӗнчен хӑтӑлма май ҫитернӗ.
Чӑваш чӗлхи халӗ веб-версире те, ҫавӑн пекех мобильлӗ хатӗрсенче те пур. Пирӗн лаборатори 250 пин пуплевӗшсен мӑшӑрӗпе тивӗҫтернӗ.
«Маска режимне йӗркелени пирки пӗлтернине хальлӗхе ниҫта та курман. Анчах урамсенче тата аптекӑсенче ҫавӑн пек тейӗн», — тесе ҫырнӑ Маргарита Красотина журналист Фейсбукра ҫӗркаҫ.
Журналист асӑрханӑ тӑрӑх, маскӑпа ҫамрӑксем кӑмӑлтан ҫӳреҫҫӗ. «Паян хулара шкул ачисене, уйрӑмах студентсене, маскӑллисене тата маска пек япалапа хупланнисене пӗрре урлӑ куртӑм. Пенсионерсем те пӑшӑрханаҫҫӗ. Автобусра манпа юнашар аслӑ ҫулсенчи, аллине сумкӑсем тытнӑ интеллигент лекрӗ. Пӑшӑрханса такам патне шӑнкӑравласа маска туяннине пӗлтерчӗ», — ҫырса кӑтартнӑ Маргарита Красотина.
Вӑл кӗнӗ икӗ аптекӑра та хӗрарӑмсем виҫшер пачка маска туяннӑ иккен. «Калӑн, ҫӑлӑнӑҫ», — пӗтӗмлетнӗ пурне те куракан-сӑнакан журналист.
Тинех-тинех-тинех! Яндекс.Переводчикра (чӑв. Яндекс.Тӑлмач) паянтан, 2020-мӗш ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен, чӑвашларан куҫаракан тытӑма ӗҫлеттерсе янӑ. Чӑвашларан вырӑсла ҫеҫ мар, чӑвашла-тутарла та, чӑвашла-акӑлчанла та, чӑвашла-пӑлхарла та (пӗр сӑмахпа каласан, пур чӗлхепе те) куҫарать вӑл.
Яндекс.Тӑлмач ӗҫлесе кайнинче Чӑваш чӗлхе лабораторийӗн тӳпи пысӑккине кӑмӑлтан палӑртатпӑр. Аса илтерер: иртнӗ ҫулхи раштав вӗҫӗнче чӑваш чунӗллӗ энтузиастсем ҫине тӑнипе тӗнче тетелӗнче машина куҫарӑвне ӗҫлеттерсе янӑччӗ. Вӑл http://translate.chv.su/ сайтра вырнаҫнӑ.
«Яндекс.Тӑлмача эпир 250 пин чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен мӑшӑрне хатӗрлесе парса. Унтанпа пирӗн пухмач тата та ӳсрӗ. Пирӗн корпусра халь — 270 пин мӑшӑр. Ҫапла май куҫаруҫӑ пахалӑхне тата та лайӑхлатма майсем пур», — тет Чӑваш халӑх сайчӗн редакторӗ Николай Плотников, Чӑваш чӗлхи лабораторийӗн ӗҫне йӗркелекенӗ.
Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ хатӗрлекен «Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫипе» ӗҫлекенсен йышӗ пӗчӗкех мар. Николай Плотниковсӑр пуҫне Чӑваш Енре ҫуралнӑ Александр Антонова — чӑвашла тата вырӑсла текстсене мӑшӑрлакана — асӑнма пулать (вӑл «Яндексри» шырав пайӗн ӗҫченӗ), ҫавӑн пекех сканерланӑ хыҫҫӑн чӑваш тексчӗсене тӳрлетсе пулӑшакансене Светлана Трофимовӑна, Алина Ивановӑна, Эрбина Портновӑна, Оксана Антоновӑна тата ыттисене палӑртмалла.
Паллӑ тюрколог, СССР Ӑслӑлӑх Академийӗн пайташ-корреспонденчӗ, тӗнче шайӗнче пӗлекен ӑсчах ҫуралнӑранпа кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче 150 ҫул ҫитӗ. Вӑл купса ҫемйинче, Етӗрнере, ҫуралнӑ. 1933 ҫулхи ҫурлан 26-мӗшӗнче Хусанта вилнӗ. Хӑйӗн ӗмӗрӗнче вӑл 40 пин сӑмахран тӑракан 17 томлӑ чӑваш словарьне хатӗрлесе хӑварнӑ. Хӑй пурӑннӑ чухне 5 томне ҫеҫ пичетлесе ӗлкӗрнӗ пулин те унӑн эткерлӗхне упракансем 17 тома кун ҫути кӑтартнӑ-кӑтартнах.
Николай Ашмаринӑн Етӗрнери ҫурчӗ халь-халь тӳнсе каясла ларать. Ҫакна 2019 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче Чӑваш Республикин территори аталанӑвӗн агентствин сайтӗнче унӑн ертӳҫи Этнер Эгоров пӗлтернӗ. Сӑмахне ҫирӗплетме вӑл сӑнӳкерчӗксем йышлӑ вырнаҫтарнӑ. Унтанпа Сӑрта (Етӗрне патӗнче шӑпах ҫак юханшыв) сахал мар шыв-шур юхса иртнӗ. Анчах паян та ҫурт унчченхиллех тайлӑк ларать-мӗн. Кун пирки Фейсбукра ӗнер Олег Григорьев хыпарланӑ. «Етӗрнери Ашмарин ҫурчӗ япӑхса ларать. 2020 ҫулхи кӑрлачӑн 30-мӗшӗ тӗлне нимӗн те улшӑнман», — тесе ҫырнӑ Олег Григорьев.
«Тӑлӑх Тилӗ» мультфильма чӑвашла куҫарнӑ. Кун пирки тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринчи («Контактра» )«Янра, чӑваш чӗлхи! Звучи, чувашский язык!» пабликра пӗлтернӗ.
Мультфильмӑн виҫӗ верси иккен: титрсӑр, чӑвашла титрсемпе, вырӑсла титрсемпе.
Куҫараканнисем – Александр Степанов («Хавал» чӑвашсен пуҫару ушкӑнӗн ертӳҫи), Елена Кудрявцева, Эрбина Портнова. Редакторӗ – Юрий Виноградов. Вулаканӗсем – Иван Иванов, Валентина Иванова (иккӗшӗ те Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлеҫҫӗ), Александр Степанов. Техника енчен Василий Харитонов пулӑшнӑ.
«Янра, чӑваш чӗлхи! Звучи, чувашский язык!» паблика «Хавал» ушкӑн уҫнӑ. «Тӑлӑх тилӗ» мультфильма чӑвашла куҫарни ҫинчен унта паян пӗлтернӗ.
+11.3 °C